Czy przed nami susza? PAN ostrzega i bije na alarm

W środę pisaliśmy o konsultacjach społecznych, które trwają do końca stycznia i zostały zorganizowane przez Wody Polskie w związku z przygotowaniem tzw. Planów Utrzymania Wód (PUW). Polska jest jednym z krajów Unii Europejskiej, których brak wody pitnej stanowi poważne zagrożenie.

Komitet Problemowy ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk opublikował w piątek swoje stanowisko dotyczące projektów PUW na obszarach działania Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. Jest to odpowiedź na cykl konsultacji społecznych, które trwają od 7 stycznia i dotyczą 11 planów utrzymania wód na obszarach działania tej instytucji.

Naukowcy wyrazili głębokie obawy co do celowości i zakresu planowanych prac, które według nich mogą przyczynić się do zwiększenia ryzyka suszy w Polsce. W obliczu nasilającego się kryzysu klimatycznego, prace utrzymaniowe, mające na celu m.in. usunięcie naturalnych elementów z koryt rzek, mogą negatywnie wpłynąć na środowisko, zasoby wodne oraz ekosystemy.

Komitet PAN zwraca uwagę na brak konkretnych analiz dotyczących skutków planowanych prac oraz ich kosztów i korzyści. Uważają, że brak klarownego uzasadnienia oraz nieprecyzyjne argumenty przedstawione przez Wody Polskie nie pozwalają na wnikliwą ocenę proponowanych działań.

Eksperci alarmują, że prace utrzymaniowe, polegające na usunięciu naturalnych elementów z koryt rzek, mogą przyspieszyć odpływ wód powierzchniowych, co z kolei zwiększy ryzyko powodzi. Zaproponowali więc unieważnienie konsultacji społecznych PUW, przeprowadzenie szczegółowych analiz oraz weryfikację planowanych prac.

Komitet ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezesie PAN apeluje również o uwzględnienie w planach prac, które pozwolą na poprawę stanu hydromorfologicznego rzek, co będzie sprzyjać zarówno ograniczeniu ryzyka powodzi, jak i suszy, przy jednoczesnym zachowaniu ochrony ekosystemów wodnych.

Planowanie gospodarowania wodami jest procesem ważnym dla zapewnienia właściwego stanu zasobów wodnych i ekosystemów wodnych. Dlatego niezbędne jest przeprowadzenie analizy kosztów i korzyści oraz uwzględnienie zrównoważonego podejścia do zarządzania wodami w planach PUW. Liśmy odpowiedź na rozpoczęte 7 stycznia bieżącego roku konsultacje społeczne, w trakcie których lokalne społeczności mogą zgłaszać swoje uwagi do 11 planów utrzymania wód na obszarach działalności Wód Polskich. Trzeba pamiętać, że PUW to prace na rzekach w całym kraju, których celem jest między innymi zapewnienie swobodnego przepływu rzek oraz zapobieganie podtopieniom.

Z załączonego komunikatu wynika, że prace zaplanowane na terenach leśnych, rolniczych i miejskich w całym kraju doprowadzą do przyspieszenia odpływu wód powierzchniowych, zwiększenia intensywności drenażu wód podziemnych, pogorszenia stanu ekosystemów wodnych oraz uszczuplenia zasobów wodnych Polski.

Naukowcy wyrażają obawy, że działania te mogą prowadzić do zwiększenia ryzyka suszy na obszarze Polski, który w wyniku postępującego kryzysu klimatycznego obecnie obejmuje coraz większy obszar i stanowi największe wyzwanie dla wielu dziedzin gospodarki i ekosystemów przyrodniczych.

W ocenie autorów komunikatu, dokończona prace planowane na obszarach leśnych, rolniczych i miejskich w całej Polsce będą przyspieszać odpływ wód powieszchniowych, co zwiększy również intensywność drenowania wód podziemnych, co zmniejszy ilość wód w Polsce.

Naukowcy zwracają również uwagę, że przyspieszenie spływu wód w rzekach, być może wręcz zwiększy ryzyko powodzi w okresach gwałtownych ulew, jakie zdarzają się coraz częściej, jak miało to miejsce w kotlinie Kłodzkiej w ubiegłym roku. „Przyspieszenie spływu wód nie eliminuje bowiem ryzyka powodziowego, a jedynie transferuje je w dół rzeki, skracając równocześnie czas na podjęcie odpowiednich działań” – alarmują.

Autorzy dokumentu zwrócili uwagę, na to że brak dokładnie opracowanych analiz związanych z konsekwencjami planowanych działań w PUW oraz ich dokładnych kosztów i korzyści.

W ich opinii PUW i Prognozy oddziaływania na środowisko mogłyby prawidłowo opisywać spodziewane konsekwencje i ryzyka prac, gdyby przy ich wyznaczaniu zastosowano modelowanie hydrologiczne.

Dlatego Komitet ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezesie PAN postuluje m.in. unieważnienie konsultacji społecznych PUW, przeprowadzenie analizy ich kosztów i korzyści oraz weryfikację wszystkich planowanych prac utrzymania wód. Eksperci apelują również rozszerzenie planu o prace pozwalające na poprawę stanu hydromorfologicznego rzek, co pozwoli na skuteczniejsze ograniczanie ryzyka powodzi i suszy „przy zachowaniu dbałości o stan ekosystemów wodnych i uwarunkowania gospodarcze”.

Plany gospodarowania wodami są opracowywane i aktualizowane co 6 lat przez PGW Wody Polskie. Stanowią podstawę do podejmowania decyzji dotyczących stanu zasobów wodnych na obszarze dorzecza i zasad gospodarowania nimi. Służą też m.in. koordynowaniu działań służących osiągnięciu i utrzymaniu co najmniej dobrego stanu wód i ekosystemów wodnych, poprawie stanu zasobów wodnych i zmniejszeniu ilości wprowadzanych do wód szkodliwych substancji.
Zdjęcie główne artykułu pochodzi ze strony tvp.info.